Οι μεγάλες κινητοιήσεις του ΕΑΜ τον καιρό της Κατοχής

Εφημερίδα «Αριστερά!» φ. 156 (2/10/2004)

Με αφορμή την επέτειο από την ίδρυση του ΕΑΜ αναδημοσιεύουμε από το Λαϊκό Δρόμο του Σεπτέμβρη του ’75 ένα κείμενο για τις μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις της Κατοχής.

Από την πρώτη στιγμή της χιτλεροφασιστικής κατοχής στη χώρα μας, ο λαός όρθωσε με αποφασιστικότητα το ανάστημά του ενάντια στους επιδρομείς. Η μακρόχρονη και επίπονη διαδικασία συσπείρωσης των λαϊκών δυνάμεων σε ένα πλατύ αντιφασιστικό μέτωπο, που είχε αρχίσει πριν ακόμα τη βασιλομεταξική δικτατορία με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, ολοκληρώθηκε με την ίδρυση, πέντε μόλις μήνες μετά την κατάληψη της χώρας μας, του ΕΑΜ, που αποτέλεσε τον καθοριστικό παράγοντα που μετέτρεψε ταχύτατα την αντίθεση του λαού στους κατακτητές σ’ ένα οργανωμένο, ισχυρό, ένοπλο επαναστατικό κίνημα.
Ο ελληνικός λαός συσπειρώθηκε σφιχτά στις γραμμές του ΕΑΜ κι έτσι οργανωμένος ανέτρεψε, το ένα ύστερα απ’ τ’ άλλο, όλα τα εμπόδια, όλα τα φράγματα της τρομοκρατίας και της βίας που έστησαν στο δρόμο του οι κατακτητές και οι ντόπιοι συνεργάτες τους, αντιπαλεύοντάς τους με ανδρεία και θάρρος, με το ντουφέκι στα βουνά και στους κάμπους και με τα γυμνά του στήθη στους δρόμους των μεγάλων πόλεων.
Τα φασιστικά πολυβόλα, οι εκτελέσεις, τα βασανιστήρια, οι φυλακές, τα μπλόκα, η βαρβαρότητα του κατακτητή και των ντόπιων συνεργατών του δεν μπόρεσαν να πνίξουν τη φωνή του λαού. Τη φωνή των εργατών, των αναπήρων, των φοιτητών, των γυναικών και των παιδιών, που έχυναν αφειδώλευτα το αίμα τους στους δρόμους για να κάνουν όλο και πιο κοντινό το γλυκοχάραμα της λευτεριάς στη σκλαβωμένη πατρίδα.
Οι πολλές και μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις που έγιναν στις μεγάλες πόλεις, κάτω από την καθοδήγηση του ΕΑΜ και με μπροστάρηδες του κομμουνιστές, με την υψηλή αγωνιστικότητά τους, τον απαράμιλλο ηρωισμό και τις τεράστιες θυσίες τους έγραψαν μια χρυσή σελίδα στο μεγάλο βιβλίο του απελευθερωτικού αγώνα. Οι κινητοποιήσεις αυτές ανέβασαν το φρόνημα του λαού, τόνωσαν το ηθικό του στα πιο μαύρα χρόνια της σκλαβιάς κι ακόμα εξανάγκασαν τον κατακτητή να υποχωρήσει πολλές φορές μπροστά στον οργανωμένο λαό και να εγκαταλείψει τα σχέδιά του.

25 Μάρτη 1942
Μέσα στο μαύρο φασιστικό σκοτάδι που έζωνε ολόκληρο τον κόσμο, όταν τη χώρα μας την «έσκιαζε η φοβέρα και την πλάκωνε η σκλαβιά», μέσα στις συνθήκες της πιο άγριας, βάρβαρης κι αιματηρής τρομοκρατίας, ο αδούλωτος λαός της Αθήνας τόλμησε να ορθώσει το ανάστημά του γιορτάζοντας την εθνική μας γιορτή, υμνώντας το σηκωμό του ’21 για να σαλπίσει τον καινούριο σηκωμό. Εργαζόμενοι, φοιτητές κι ανάπηροι παίρνουν μαχητικά μέρος στις διαδηλώσεις που οργάνωσε το ΕΑΜ με την ευκαιρία της 25ης του Μάρτη. Οι διαδηλωτές συγκρούονται με τους Ιταλούς, αλλά κατορθώνουν να στεφανώσουν το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, τους Φιλικούς στην πλατεία Κολωνακίου και τον ανδριάντα του Ρήγα στο Πανεπιστήμιο. Είναι η πρώτη μεγάλη κινητοποίηση που ταράζει την «ησυχία» της «νέας» φασιστικής «τάξης». Το εναρκτήριο σάλπισμα στο μεγαλειώδη αγώνα που ακολουθεί.

Η πανυπαλληλική απεργία του ‘42
Στις 14 του Απρίλη, ημέρα Τρίτη, ξεσπάει απεργία των Τριατατικών (εταιρεία Τηλεφωνίας, Τηλεγραφίας και Ταυδρομείων) της Αθήνας που αστραπιαία αγκαλιάζει τους εργαζόμενους του κλάδου σε όλη την Ελλάδα. Στην αρχή τα αιτήματα ήταν οικονομικά. Αμέσως όμως κυκλοφορεί προκήρυξη που καλεί τους εργαζόμενους να συνεχίσουν τον αγώνα «για το ψωμί και τη λευτεριά». Το Σάββατο 18 Απρίλη η απεργία επεκτείνεται και σε άλλους κλάδους και μετατρέπεται σε πανυπαλληλική, που καθοδηγείται από την Κεντρική Πανυπαλληλική Επιτροπή, συνδικαλιστικό εθνικοαπελευθερωτικό όργανο που μετέχει στο ΕΑΜ. Πάνω από 50.000 υπάλληλοι παίρνουν μέρος στην απεργία. Η τρομοκρατία των Τσολάκογλου και Γκοτζαμάνη αποδείχνεται ανίσχυρη να λυγίσει την αγωνιστικότητά τους. Το προσωπικό τού Εθνικού Τυπογραφείου αρνείται να τυπώσει νόμο που προβλέπει τη θανατική ποινή για το αδίκημα της απεργίας. Η απεργία λήγει στις 21 Απρίλη με πλήρη νίκη των απεργών. Οι απολυθέντες επανήλθαν όλοι στις θέσεις τους, οι κρατούμενοι απεργοί απελευθερώθηκαν, οι εκκρεμείς δίκες στα στρατοδικεία σταμάτησαν. Επίσης κέρδισαν και σοβαρά οικονομικά οφέλη, αυξήσεις μισθών, επιδόματα κλπ. Μπροστά στην αλύγιστη στάση των απεργών η προδοτική κυβέρνηση υποχώρησε.

Συσσίτια – Κάτω η τρομοκρατία
Στις 22 του Δεκέμβρη πάνω από 40.000 εργάτες απεργούν στην Αθήνα και στον Πειραιά. Ταυτόχρονα απεργούν οι υπάλληλοι, οι φοιτητές και οι μαθητές.
Την ίδια μέρα δεκάδες χιλιάδες εργάτες, υπάλληλοι, νοικοκυρές, ανάπηροι, φοιτητές και μαθητές, με πλακάτ και πανό που έγραφαν: «Θέλουμε ψωμί και συσσίτια», «Κάτω η τρομοκρατία», «Λευτεριά στους κρατούμενους» κλπ, πλημμύρισαν τους δρόμους της Αθήνας και κατευθύνθηκαν προς το υπουργείο Εργασίας. Η πρώτη σύγκρουση έγινε, πριν φτάσει ο κόσμος στο υπουργείο, με μια ομάδα οργάνων της Γενικής Ασφάλειας. Η φρουρά του υπουργείου γρήγορα υποχώρησε μπροστά στον όγκο της διαδήλωσης και στη μαχητικότητα του λαού. Οι λαϊκές επιτροπές έγινα δεκτές από τους αρμόδιους, οι οποίοι επιχείρησαν να τις απειλήσουν. Τότε, μεγάλες ομάδες λαού κατέλαβαν το υπουργείο μέσα σε λίγα λεπτά. Στο μεταξύ κατέφθασαν καμιόνια με Γερμανοϊταλούς και επιτέθηκαν στο λαό που διαδήλωνε. Οι διαδηλωτές αμύνονταν χρησιμοποιώντας τούβλα και πέτρες. Η πάλη ήταν άνιση. Ο κύριος όγκος της διαδήλωσης υποχωρεί προς τις παρόδους της οδού Τοσίτσα.
Εκεί πέφτει ο πρώτος νεκρός διαδηλωτής από τις φασιστικές σφαίρες, ο κομμουνιστής νεολαίος φοιτητής Μήτσος Κωσταντινίδης, μέλος της ΟΚΝΕ. Ένας άλλος φοιτητής θα πεθάνει αργότερα υποκύπτοντας στα τραύματά του.
Παρόλη την τρομοκρατία που εξαπολύθηκε, η διαδήλωση συνεχίζεται μέχρι το απόγευμα και τερματίζεται με νίκη, αφού τα αιτήματα των απεργών γίνονται δεκτά.

Ενάντια στην επιστράτευση
Στις αρχές του Φλεβάρη δημοσιεύεται διάταγμα πολιτικής επιστράτευσης περί «υποχρεωτικής εργασίας του αστικού πληθυσμού». Ετοιμάζεται η κοινοποίησή του στις Νομαρχίες. Στη Θεσσαλονίκη αρχίζει ήδη η εφαρμογή του σε έργα οδοποιίας. Το ΕΑΜ χτυπάει συναγερμό.
Στις 24 Φλεβάρη με την απεργία των εργατουπαλλήλων, φοιτητών και μαθητών, πάνω από 100.000 λαού διαδηλώνουν στο Σύνταγμα, στην Ομόνοια, στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Με επίθεση μπαίνουν στο υπουργείο εργασίας, καίνε μέρος από τα αρχεία του και παίρνουν τα τρόφιμα που οι δοσίλογοι συγκέντρωναν στα υπόγειά του. Δίνουν πολλές μάχες με τους Ιταλούς κατακτητές όπου σκοτώνονται και τραυματίζονται πολλοί. Πετυχαίνουν την αναβολή της επιστράτευσης και αύξηση των μισθών. Όμως, οι Γερμανοί επιμένουν.
Στις 5 του Μάρτη οι εργαζόμενοι της Αθήνας και Πειραιά κατεβαίνουν σε γενική απεργία. Ξεσπάει η λαϊκή θύελλα που θα ματαιώσει οριστικά τα σχέδια της επιστράτευσης και θα πετύχει οι Έλληνες να μην έχουν δώσει ούτε έναν εργάτη, ούτε ένα στρατιώτη στα χέρια του Χίτλερ.
Πάνω από 200.000 λαού, από τις πιο μακρινές συνοικίες ορμούν προς το κέντρο. Οι δρόμοι γεμίζουν πλακάτ: «Κάτω η επιστράτευση», «Ζήτω το ΕΑΜ», «Θάνατος στο Λογοθετόπουλο και στους άλλους φασίστες». Γύρω από το Σύνταγμα και την Ομόνοια οι συμπλοκές με τους κατακτητές και τους Έλληνες προδότες εξελίσσονται σε πραγματικές μάχες. Τανκς και πολυβόλα ρίχνουν στα τυφλά ενάντια στον ξεσηκωμένο λαό. Ο λαϊκός χείμαρρος στρέφεται προς το υπουργείο εργασίας, σαρώνει την πάνοπλη φρουρά του, αφοπλίζει πολλούς χωροφύλακες και «παίρνει» το υπουργείο. Εκεί, καίει τους καταλόγους της επιστράτευσης. Πάνω από 10 νεκροί και 100 τραυματίες είναι ο απολογισμός της μάχης. Όμως, ο λαός νίκησε. Το ίδιο βράδυ ο Λογοθετόπουλος δηλώνει τη ματαίωση της επιστράτευσης.
Εκτός από την Αθήνα οι διαδηλώσεις απλώνονται στη Θεσσαλονίκη, στη Σπάρτη, στην Κόρινθο, στην Καλαμάτα και αλλού.

25 Μάρτη 1943
300.000 λαού ξεχύνονται στους δρόμους για να γιορτάσουν την εθνική επέτειο. Το ΕΑΜ κάλεσε το λαό της Αθήνας, με χωνιά και προκηρύξεις που είχαν πλημμυρίσει την πόλη, στο γιορτασμό. Οι φασίστες ζώνουν τους δρόμους με πυκνές περιπολίες. Οι χιλιάδες όμως των πατριωτών έδωσαν στην πόλη το δικό τους παλμό. Στο πάρκο του Πεδίου του Άρεως χιλιάδες λαού γονάτισαν όταν στεφανώνονταν οι ήρωες του ’21. Τότε οι Ιταλοί και τα κτήνη της Ειδικής Ασφάλειας χτύπησαν στο ψαχνό. Οι συγκρούσεις και οι μάχες γενικεύονται. 100 νεκρούς και τραυματίες έδωσε ο λαός της Αθήνας στους δρόμους εκείνη την ημέρα.

Όχι η Μακεδονία στους Βούλγαρους
Τα στρατεύματα κατοχής προσπαθώντας να εξοικονομήσουν δυνάμεις για το Ανατολικό Μέτωπο σχεδιάζουν να παραχωρήσουν ολόκληρη τη Μακεδονία στη φασιστική Βουλγαρία. Τότε το ΕΑΜ ξεσηκώνει απ’ άκρη σε άκρη στην Ελλάδα. 50.000 λαού διαδηλώνουν στη Θεσσαλονίκη στις 9 του Ιούλη. Ο Λαγκαδάς, η Κοζάνη, η Βέροια, τα Γιανιτσά, η Αρδαία, η Έδεσσα παίρνουν μέρος στους αγώνες με συλλαλητήρια, απεργίες και κάθε μορφής εκδηλώσεις.
Στην Αθήνα δίνεται η μεγάλη μάχη. Από το πρωί της 22 Ιούλη η πόλη ερημώνεται. Όλοι οι εργαζόμενοι απεργούν. Ανήσυχες περιπολίες ζώνουν την Αθήνα. Τανκς και πολυβόλα στήνονται παντού. Κι όταν στις 10 ποτάμια λαού χύνονται στους δρόμους και στις πλατείες της Αθήνας με πλακάτ και σημαίες, ανοίγουν την επίθεση. Με επελάσεις ιππικού, με επιθέσεις τανκς προσπαθούν να διαλύσουν τους διαδηλωτές. Μια κοπέλα 19 χρονών, η ΕΠΟΝίτισσα Παναγιώτα Σταθοπούλου, βάζει ασπίδα το κορμί της μπρος σε ένα τανκ. Το τανκ βαδίζει κατά πάνω της και την παίρνει κάτω από τις ερπύστριες. Η ΕΠΟΝίτισσα Κούλα Λίλη, συνομήλικη και φίλη της ηρωίδας Σταθοπούλου, βλέποντας μπροστά της τη νεκρή φίλη της, βγάζει το παπούτσι της και αρχίζει να χτυπάει το Γερμανό τακνίστα. Έξι σφαίρες τη βρίσκουν έτσι. Οι δύο νεαρές ηρωίδες είναι οι πρώτοι νεκροί. Θ’ ακολουθήσουν πολλοί άλλοι την ίδια μέρα. Άφθαστες στιγμές ηρωισμού θα ζήσουν οι 300.000 Αθηναίοι που θα κερδίσουν ακόμα μια νίκη. 30 νεκροί και πάνω από 200 τραυματίες θα είναι ο βαρύς απολογισμός. Άλλοι 500 θα συλληφθούν και θα βασανιστούν απάνθρωπα στα μπουντρούμια, μέσα στη λυσσασμένη και μάταιη προσπάθεια του εχθρού να τσακίσει το ρωμαλέο απελευθερωτικό κίνημα του ελληνικού λαού.